Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 r. wydaną w sprawie o sygn. akt III CZP 53/13 (OSNC 2014, Nr 4, poz. 41, str. 42), złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy przerywa bieg terminu przedawnienia przysługującego mu roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy. W uzasadnieniu przedmiotowej uchwały Sąd Najwyższy rozważał między innymi czy złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku może być uznane za czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia o zachowek przed sądem. Rozważając ta kwestię odwołano się m. in. do orzecznictwa w sprawach spadkowych, w których uczestnicy postępowania, dochodząc swych praw spadkowych podnosili zarzut nieważności testamentu. W orzeczeniach tych podkreśla się, że dochodzenie praw spadkobiercy stanowi roszczenie dalej idące niż roszczenie o zachowek. Z tych względów w takich sprawach przyjmowano, że dochodzi do przerwania biegu przedawnienia roszczenia o zachowek (wyrok SN z 26.1.1961 r., I CR 183/59, niepubl.; uchwały SN: z 22.10. 1992 r., sygn. III CZP 130/92, OSNCP 1993, Nr 4, poz. 60 oraz z 11.10.1995 r., III CZP 134/95, OSNC 1996, Nr 1, poz. 15).
Za przyjęciem tego samego stanowiska w odniesieniu do spraw o stwierdzenie nabycia spadku przemawia zdaniem Sądu Najwyższego przede wszystkim specyfika sądowych postępowań o zachowek. Spadkobiercy często dowiadują się, że na skutek wcześniej dokonanych darowizn zostali pozbawieni udziału w schedzie spadkowej dopiero podczas lub w związku z postępowaniami o stwierdzenie nabycia spadku. Nierzadko ma to miejsce już wiele lat po śmierci spadkodawcy. Zasadniczo postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest pierwszym postępowaniem wszczynanym w sprawach spadkowych przez spadkobierców. Zdaniem Sądu Najwyższego, w sensie funkcjonalnym wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należy uznać zatem za zmierzający do ustalenia czy, a jeżeli tak - na jakiej podstawie spadkobierca ustawowy ma prawo do zachowku.
Ponadto, w w/w uchwale Sąd Najwyższy potwierdził, że przyjęta w art. 994 § 1 k.c. granica czasowa dotyczy tylko darowizn uczynionych na rzecz osób trzecich. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku jedynie dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty przed otwarciem spadku darowizn na rzecz osób trzecich. Odnośnie darowizn uczynionych przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców albo osób uprawnionych do zachowku, darowizny te podlegają doliczeniu do spadku bez względu na to kiedy zostały dokonane. Podlegają one zatem zaliczeniu do spadku również wtedy gdy spadkodawca uczynił darowiznę na rzecz spadkodawcy lub uprawnionego do zachowku na więcej niż dziesięć lat przed swoją śmiercią.
