Zmiany w prawie spadkowym od 18 października 2015 r.

W dniu 18 października 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.539). Nowelizacja objęła m. in. regulację dotyczącą skutków braku oświadczenia spadkobiercy w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku. Do dnia 18 października 2015 r. brak oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy od daty kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, skutkował przyjęciem przez spadkobiercę spadku wprost, tzn. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Po nowelizacji natomiast, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w art. 1015 § 2 k.c. jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku (art. 1031 § 1 k.c.). Powyższe ograniczenie odpowiedzialności nie znajdzie zastosowania, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi (art. 1031 § 2 k.c.).

Nowelizacją wprowadzono również instytucje prywatnego wykazu inwentarza. Zgodnie ze treścią dodanego przepisu art. 1031 ¹ k.c., spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu mogą złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. Może on zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza, wykaz należy uzupełnić. Do uzupełnienia wykazu stosuje się przepisy dotyczące składania wykazu inwentarza. Wykaz inwentarza składa się w sądzie według ustalonego wzoru. W przypadku złożenia wykazu inwentarza przed notariuszem, wykaz zostaje objęty protokołem.

Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem, nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. Podobnie w przypadku spisu inwentarza, od chwili jego sporządzenia spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie ze sporządzonym spisem. Reguły te znajduje odpowiednie zastosowanie do zapisobiorców windykacyjnych i wykonawców testamentu (art. 1031 ³ k.c.).

Znowelizowany przepis art. 1032 § 1 k.c. stanowi, że spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. W sytuacji jednak gdy spadkobierca wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia (art. 1032 § 1 k.c.).

Powyżej opisane zmiany mają zastosowanie tylko do spadków otwartych od dnia 18 października 2015 r. Do spadków otwartych przed tą datą znajdują zastosowanie dotychczas obowiązujące przepisy.